Amunicja - Broń żołnierza polskiego

Do broni krótkiej skonstruowano na przestrzeni około 120 lat ponad 600 rodzajów amunicji. Z tego większość powstała na przełomie XIX i XX wieku oraz na początku XX wieku. Najbardziej znana amunicja stosowana do pistoletów i pistoletów maszynowych  czyli 9 Para to 1902 rok!

Dlaczego piszę tu o amunicji?
Jeśli od tylu lat istnieje to przecież chyba już wszystko na jej temat napisano.

Pewnie tak, tylko że nie po polsku i nie w Polsce. Od 1939 roku do dziś nie ukazała w Polsce się żadna pozycja zbiorcza na temat  amunicji. Zarówno policja jak wojsko na temat amunicji mają bardzo ograniczoną wiedzę.

Czy to możliwe?

  Ponieważ wykładam przedmiot "Techniczne środki ochrony" to dla omówienia klasyfikacji kuloodporności drzwi, szyb, okien, rolet, przegród budowlanych konieczne jest odwoływanie się do minimum 12 rodzajów amunicji. Na jednej z uczelni, przed wykładem na temat kuloodporności, aby wiedzieć od jakiego poziomu zacząć wykład, zapytałem - a na sali było około 150 słuchaczy - kto ma broń?

Dziesięć osób na te 150 nie podniosło ręki. Na wszelki wypadek zapytałem:

Kto zna się na amunicji?
Co to znaczy znać się na amunicji? - padło pytanie  z sali.
Rozrózniać przynajmniej 10 rodzajów amunicji z 12 jaka występuję w normach na kuloodporność.
Rękę podniosła jedna osoba, jedna osoba na 150 potrafiła rozpoznawać z ponad 600 rodzajów amunicji 10!

Wykład musiałem rozpocząć od przedstawienia sposobów oznaczania amunicji i klasyfikacji amunicji wg energii pocisków.

"Na kolanie" napisałem broszurę /tu jest dostępna/  dla słuchaczy właśnie o amunicji - bo jak tu mówić o kuloodporności jeśli słuchacze znają dwa, trzy rodzaje amunicji?

Stefan Jerzy Siudalski

Oznaczenia amunicji - fragment Broszury

Oznaczenia związane z kalibrem amunicji

Obecnie stosuje się najczęściej trzy podstawowe oznaczenia kalibru amunicji:

• według liczby kul odlanych z funta ołowiu czyli np. 8, 12, 16 i 20– przy tym typie oznaczenia kalibrem największym jest  8 bo „tylko” osiem  kul można odlać z funta ołowiu,
  

• w calach czyli np. .22 lub .38 – i tu w większości można przyjąć, że większe liczby, po  kropce,  oznaczają większy kaliber – poza pewnymi wyjątkami gdy na przykład oznaczenie kalibru stało się dla konkretnego typu naboju rodzajem nazwy własnej i tak oznaczenie .357 MAgnym i oznaczenie .38 Special to jest ten sam kaliber tylko amunicja różna chociaż w pewnych przypadkach wymienna,
  

• w milimetrach np. 7,62 lub 7,92 i jest to wymiar kalibru amunicji oznaczony w milimetrach
  

Dla wszystkich tych trzech rodzajów oznaczenia amunicji w momencie pojawienia się naboi o tym samym kalibrze lecz różnych łuskach stało się konieczne wprowadzenie dodatkowych oznaczeń i tak dla oznaczeń:

• kalibru liczonego  liczbą odlanych kul z funta ołowiu czyli np. 12 konieczne było wprowadzenie informacji o długości łuski w ten sposób powstały oznaczenia np. 12x70, 12x75 itd., gdzie pierwsza liczba to kaliber liczony w kulach odlanych z funta ołowiu a druga liczba to długość łuski w milimetrach! Jest to połączenie jednego z najstarszych oznaczań kalibru ze współczesnym wymiarowaniem.
  

• w przypadku oznaczeń calowych  naboje są znakowane kalibrem w calach  i nazwą np. .44 Magnum, .22LR – w tym typie oznaczeń nie podaje się długości ani kształtu łuski, ta informacja jest związana z nazwą dodaną do kalibru np. .22 Short oznacza skróconą łuskę w stosunku do .22 LR. Oznaczania .38 i .380 nie są tożsame podobnie jak oznaczenia .38 Smith&Wesson /rewolwer/ , .38 Smith&Wesson Short Automatic /pistolet/, .38 Smith&Wesson Specjal /rewolwer/ oznacza za każdym razem inny typ amunicji.
  

• kalibru w milimetrach  stosuje się kilka rozróżniających rodzaj amunicji typów oznaczeńi - dodano np informację o długości łuski czyli 7,92x57 i to oznaczenia jest stosowane dla amunicji z wtokiem lub oznaczenie długości łuski i kształcie np. 7,62x54R gdzie litera R oznacza amunicję z kryzą,
  

• stosowane jest też oznaczenie kalibru w milimetrach i nazwy amunicji np. 9 Para, 9 Luger czyli 9x19.  Te trzy oznaczenia dotyczą tej samej amunicji.
  

W przypadkach zarówno oznaczania kalibru w calach lub milimetrach dla niektórych typów amunicji oznaczenie nie odpowiada dokładnie rzeczywistemu kalibrowi i tak np. amunicja 9 Makarow ma tak naprawdę kaliber 9,2 mm.
Podobnie, próba dokładnego przeliczania kalibru podanego w calach na kaliber w milimetrach może w wielu przypadkach prowadzićdo pomyłek! Oznaczenie amunicji w calach lepiej, dla uniknięcia pomyłek, traktować jak część nazwy własnej.

Istnieją też oznaczenia amunicji które nie podlegają wymienionym wcześniej zasadom i tak:

• oznaczenie 30-06 liczba na pierwszej pozycji oznacza kaliber /.30/  a na drugiej -  rok wprowadzenia /1906/,
  

• 40-70-200 to po kolei kaliber w dziesiętnych cala, a dalej masa prochu /czarnego!/ i masa pocisku podane  w grainach /nie mylić z gramami/,
  

• 250-300 to na pierwszej pozycji kaliber i na drugiej pozycji prędkość początkowa pocisku
  

jest jeszcze wiele podobnych przykładów nietypowych oznaczeń amunicji – zainteresowanych odsyłam do lektury książki „Leksykon broni od A do Ż” oraz do spisu literatury na końcu broszury"

Najczęściej spotykana na terenie Polski i u naszych sąsiadów amunicja

1. 5,45x18 nabój Denisowej /CCCP/, chyba poza Rosją nie jest używany - energia 119-130 J,
2. 22 Short stosowany  w rewolwerach i karabinach - 50-70 J,
3. 22 LR jeden z najstarszych rodzajów amunicji, bardzo duzy wybór bo koło 70 typów amunicji, uzywany do rewolwerów, pistoletów i karabinów - energia około 130 J ,
4. 7,63x25 lub 7,62x25, zwany też 7,62 TT - nabój powstał w 1898 roku jako nabój mauserowski, w Rosji carskiej używany do pistoletów C-96 a od około  1930 w CCCP roku do pistoletów TT oraz podczas wojny do pistoletów maszynowych PPSz i PPS - energia około 500J,
5. 9 Para, 9 Luger, 9x19 - nabój powstał w 1902 roku, oferowany dziś jest nie mniej niż w około 70 wersjach różniących się pociskami  - energia około 500 J,
6. 9 Makarow, 9x18, słaby nabój /około 300J/ dziś nawet w Rosji jest wycofywany, powstał w latach pięćdziesiatych ubiegłego wieku,
7. .38 nabój gazowy,
8. .357 Magnum - silny nabój stosowny w rewolwerach i karabinach z magazynkiem rurowym - energia od ok 680 do nawet 1800 J,
9. .44 Magnum - bardzo silny nabój w Polsce mało używany - energia okk 1600 J,
10. .45 ACP amunicja do Colta 1911 i pistoletu maszynowego Thompson - bardzo silny nabój w Polsce mało używany - energia od 300 do 1000 J,
11. 7,9x33 niemiecki nabój do MP43 i kilku innych opracowanych pod koniec II WS konstrukcji w III Rzeszy - energi aok. 1500 J,
12. 7,62x39 nabój do AK 47 i SKS Simonowa wyraźnie wzorowany na 7,9x33 - energia ok 2.000 J
13. 7,62x51 lub .308 Winchester - nabój stosowany w NATO, oznaczenie drugie -  jako nabój dla myśliwych - energia ok 3.000-3.500 J,
14. 7,62x54R jeden z najstarszych rodzajów amunicji będących w użyciu - powstał około 1891 roku, zmodyfikowany około 1916 roku - energia ok. 3.000-4.500 J
15. 7,9x57 nabój mauserowski, - stosowany jako nabój podstawowy w Polsce po Wielkiej Wojnie - energia ok. 3.600-5.000J,
16. 8x51 czyli nabój Lebela - stosowany w Polsce po Wielkiej Wojnie - energia ok. 3.400 J
17. .338 Mag bardzo silna amunicja około 7,5 kJ
Warto jeszcze wspomnieć o amunicji:
1. FiveSeven czyli 5,7x28 - na fotografii po prawej - energia ok 500J - po lewej dla porównania nabój 5,45x18 Denisowej

2. 7,62x38R, 7,62 Nagant, 8x38 - energia 160-210 J
Nabój stosowany w rewolwerach Nagant - na zdjęciu po lewej - widoczne charakterystyczne zaciśnięcie pocisku który był schowany całkowicie  w łusce, obok 9 Para i łuska od .38 Specjal



3. amunicja obalająca do broni gładkolufowej - jest to amunicja o kalibrze 12x70
Rój - ok 7 J na 8 m,
Bąk - ok 25-33 J na 20 m,
Chrabąszcz - 20 ok 30-40 J na 20 m
Chrabąszcz - 30 ok 30-40 J na 30 m
Chrabąszcz - 50 ok 30-40 J na 50 m

4. nabój kulowy zwany breneka - tu na zewnątrz pokazany jest sam pocisk /łańcuszek wskazuje, że był używany jako breloczek/ oraz nabój proszkowy do rozbijania zamków w drzwiach

Wszystkie fotografie własność Stefan Jerzy Siudalski

Elaboracja amunicji
W okresie międzywojennym myśliwi w Polsce powszechnie wykorzystywali nawet po kilka razy wystrzelone gilzy do powtórnej ich elaboracji. Do tego służyły bardzo proste maszynki, wyposażone w:
- wybijak spłonki wystrzelonej,
- małą dźwigienkę do wciśnięcia nowej spłonki,
- wiatraczek lub tulejkę do skalibrowania łuski /gilzy/ w celu skorygowania wymiaru do katalogowej średnicy,
- tłoczek do wprowadzania przybitki,
- urządzenie do zawijania brzegu gilzy
i to wszystko było wielkości małej butelki do Coca - Coli.
Wiele tego typu rządzeń przetrwało wojne i kolejne okupacje. Niestety po wojnie nowi gubernatorzy Polski uznali, że należy do minimum ograniczyć dla Polaków dostęp do broni - myśliwskiej także.
Przecież jest u nas około 100 tys myśliwych wiec nie jest źle.
Jest bardzo źle ponieważ w Niemczech, gdzie tereny łowieckie są mniejsze obszarowo niż w Polsce jest 350 tysięcy myśliwych i mają oni ponad milion sztuk broni.
Nie są mi znane strzelnice w Polsce które elaborują powtórnie amunicję.
Może się nie opłaci?
W Niemczech, gdzie amunicja jest tańsza a godzina pracy jest zdecydowanie wyżej płacona się opłaci a u nas nie?
Na filmach pokazałem kilka prostych urządzeń do elaboracji amunicji - zapraszam do oglądania.
W jednym przypadku wykorzystywana jest wiertarka akumulatorowa!
Stefan Jerzy Siudalski